Anakart
Aanakart Ders Notları
Tüm bilgisayar parçalarını üzerinde bulunduran, bilgisayarın en önemli parçası diyebileceğimiz bir bileşendir. Bilgisayara takılan her şeyin anakartla bir bağlantı yeri vardır. Bu nedenle anakartların üzerinde çeşitli bağlantı yuvaları ve aygıtlar vardır. Bunlardan en önemlileri CPU Soketi, RAM Soketleri ve Chipsetlersayılabilir. Anakartın üzerinde veriyolu denen elektronik bağlar mevcuttur. Tüm parçalar arasındaki bağlantı bunlarla sağlanır.
Bunların hızı ise MHZ (Megahertz) cinsinden ölçülür. Günümüzdeki anakartların veriyolu hızları 100 ile 800 MHZ arasında değişmektedir. Her zaman olduğu gibi hızı yüksek olan daha iyidir. Fakat burada dikkat edilmesi gereken ufak bir ayrıntı vardır. Örneğin 133 MHZ veriyoluna sahip anakart üzerinde 66 MHZ
hızında RAM kullanmak saçmalık olur. RAM 66 MHZ‘den hızlı çalışamayacağı için anakart da 66 MHZ hızın da çalışacaktır. Aynı şekilde CPU (İşlemci) veriyolu hızı da önemlidir. Her anakart her CPU ile çalışamaz. Bazen anakart CPU’nun hızını kaldıramaz bazen de CPU anakartın veriyolu hızına uyum sağlayamaz.
Dikkat edilmesi gereken önemli bir nokta ise anakart üzerinde bulunan işlemci yuvasıdır. Mesela Pentium 2 serisi işlemciler slot girişli oldukları için sadece slot yuvaya sahip anakartlar ile çalışabiliriler. Pentium 4 işlemciler ise Soket uyumlu olduklarından soket yuvaya sahip anakartlar ile birlikte çalışırlar. Aksi takdirdeCPU’yu anakarta takmak mümkün olmaz. Anakart, fiberglasttan yapılmış, üzerinde bakır yolların bulunduğu, genellikle koyu yesil bir levhadır. Ana kart üzerinde, mikro işlemci,bellek,genişleme yuvaları, BIOS ve diger yardımcı devreler yer almaktadır.Yardımcı devrelere örnek sistem saatidir. Bütün kartların anası diyoruz; çünkü PC'nin diğer bileşenleri bir şekilde anakarta bağlanıyor, birbirleri ile anlaşmak için anakartı bir platform olarak kullanıyor; yani PC'nin "sinir sistemi" anakart üzerinde yer alıyor. Peki anakartlar nasıl sınıflandırılır? Anakartlar üzerinde taşıdıkları çipsetlere göre sınıflandırılırlar. Intel’in Pentium 4 işlemciler için ürettiği i845 ve i850 adı verilen çipsetler bunlara bir örnektir.
Anakart Çeşitleri
İşlemcilere Göre Ana Kart Çeşitleri:
Ana kartlar, öncelikle üzerine takılacak işlemciler bazında gruplara ayrılırlar. Pentium ve Pentium MMX' ler için aynı tür, Pentium II, Celeron ve Pentium Pro işlemciler için ise ayrı ayrı ana kartlar kullanılır. Aynı işlemci için tasarlanmış ana kartlar, içerdikleri yonga setine bağlı olarak alt gruplara ayrılırlar.
Pentium Pro işlemciler için yalnızca tek tip yonga seti bulunur. Pentium ana kartlar için FX yongalı (chipsetli) , Pentium MMX ana kartlar için VX, HX ve TX yonga setine sahip ana kartIm: üretilmiştir.. FX, uzunca bir zaman önce ortadan kalktı. Diğerleri de piyasadan kalkmak üzere olduğu için, teknik ayrıntılarından burada bahsedilmeyecektir. Pentium n' den önce, ana kartlar içerdikleri ön bellek miktarına göre de ayrılırlardı. FX yonga' setli ana kartlar 128 ve 256 KB, VX, RX ve TX' ler 256' ya da 512 KB ön bellek ile satılıyorlardı. Son dönemde TX ana kartların 1 MB ön belleğe sahip olanları çıkmıştır. Pentium II ana kartlarında ilk önce FX yonga seti kullanılırken, şu anda LX ve BX yongası hakim olmuştur. LX ve BX ana kartlar arasındaki temel farklar, BX' in 333 MHz 'den daha hızlı işlemcileri de desteklemesi, 100 MHz SDRAM desteği, 100 MHz sistem(Bus) hızı desteğidir. BX yonga setli kartlar piyasaya çıkmadan önce ISA slot bulunmayacağı belirtiliyordu, fakat öyle olmadı. Hala BX chip setli ana kartlar üzerinde az da olsa ISA slotlara yer veriliyor. PX hariç, LX veBX yonga setli ana kartlar AGP (Accelerated Graphics Port - Hızlandırılmış Grafik Yuvası) adı verilen yeni bir yuva barındırıyorlar. Bu yuva ekran kartları için geliştirilmiştir ve ekran kartları bu yuvada PCI yuvalardan çok daha hızlı çalışmaktadır.
İşlemci Yuvasına Göre Ana kart Çeşitleri:
Ana kart üzerinde iki tip işlemci yuvası bulunur. Bunlar Slot ( Kart yuvalı) ve Socket (Dişi yuvalı). Normalde bu yuvalardan yalnızca bir tanesi Ana kart üzerinde yer alır. Bazı ana kartlar ise her iki yuvanın da bulunmasını sağlarlar. Örnekteki ana kartta ise, hem Celeron işlemciler için yapılmış olan socket PGA 370 dediğimiz yuva, hem de PII işlemciler için yapılmış olan Socket 1 yuva bulunmaktadır. Bu soketleretakılan işlemciler, işlemcinin gerek mimarisi gerekse boyutlan açısından birbirinden farklıdır. Bu yüzden işlemcilerin modeline göre yuvalar yapılmaktadır. Celeron bir işlemci almak isterseniz socket PGA 370 CPU yuvasını üzerinde bulunduran bir Ana kart alabilirsiniz. (Celeron işlemciler ilk çıktıklannda Socket 1- PII yuvalanna takılabilir olarak üretildiler.)
Yeni çıkarılan Celeron işlemciler socket PGA 370'e göre üretilmeye başlandı. Piyasada Slot 1 'e göre yapılmış Celeron işlemciler hala var. Eğer şimdi Celeron işlemcili bir makina alıp daha sonra PII ye terfi etmek isterseniz aldığınız Ana kartın Slot 1 CPU yuvasına sahip olanını, sadece Celeron kullanınm derseniz, Socket PGA 370 CPU yuvası bulunduran bir ana kart seçmelidir. Eğer Socket PGA 370'li bir Ana kart alır ve sonra PII' ye geçmek isterseniz, Ana kartınızı da değiştirmek zorunda kalırsınız. Socket 1 ve Socket PGA 370' e takılan CPUları görmek isterseniz aşağıdaki resim üzerinden yuvaları tıklamanız yeterli olacaktır
Kasa Yapısına Göre Anakart Çeştleri
a) BABY AT
bazı sorunları var. Her şeyden önce ISA genişleme yuvaları işlemci ile aynı hizadadır ve eğer bu yuvalara takılan genişleme kartlarının boyutları büyükse işlemciye değmeleri kaçınılmaz olmaktadır. Bellek yuvaları sabit disk ve disket sürücünün altında kalmaktadır bu nedenle yuvalara bellek çıkarıp takmak çok zordur. Baby AT kart ve buna uygun kasa ile bilgisayar içerisinde havalandırmayı sağlamak da mümkün olmamaktadı.Power supply 12 ve 5 volt sağlarken, board üzerindeki bir regülâtör kartlar ve CPU için de 3.3 voltluk enerji sağlar.
b) ATX
INTEL’ in ATX standardı ile daha çok giriş/çıkış birimi alınmış. Bellek yuvaları ise sistemin orta kısmında yer alıyor ve erişimi kolaylaştırıyor. Kasada bu yeni anakarta göre yeniden düzenleniyor. Güç kaynağının içindeki pervane, kaynağın hemen dışına çıkarılıyor ve havayı dışarı doğru değil, kasanın içine gönderiyor. Anakart monte edildiğinde pervane tam işlemcinin karşısında yer alıyor ve hem tüm sistemi hem deişlemciyi soğutuyor. ATX kasalar normal kasalara göre daha pahalı ama özellikle pentium pro gerektiren işletim sisteminiz ve uygulamalarınız varsa bu tip bir kasayı almak en uygun olanı olacaktır.
ATX kasaların ek özellikleri:
• Entegre edilmiş Seri/paralel ve mouse portları yada konektörü
• 20 pinlik Güç konektörü
• 3.3 V çalışma (Bir çok yeni işlemci artık 3.3 volt kullanıyor. Baby AT kartlarda bu voltaj düşürme ihtiyacı problem yaratıyordu.)
• Daha iyi havalandırma.
Baby AT ve ATX kartlar için üretilmiş kasalar ayrı kasalardır ve kartlar sadece kendi için üretilmiş kasaya uyar. >c) LPX
yuvaları Riser adı verilen bir kartın üzerine paralel olarak takılıyor. Bu da anakart ile ilgili bir işlem yapıldığında (mesela memory takmak gibi) genellikle genişleme kartlarını sökme ihtiyacı doğuruyor. Genelde hızlı işlemciler için soğutma ihtiyacı var.
d) NLX
NLX yapıda, tüm genişleme kartları anakartın yan tarafında toplanmıştır. Genellikle power supplyRiser’ın olduğu tarafta yer almaktadır. Yukarıdaki görünüm sizi yanıltabilir Riser’ın durumu LPX’ deki Riser gibi değildir. Aslında anakart Riser’a yandan monte edilmiştir. CPU’ nun altında bulunan Release latch dışarıya doğru açıldığında anakart kolayca Riser’dan; daha doğrusu kasadan yatay bir şekilde ıkarılmaktadır. gibi Riser’a takılır. NLX kartlarda AGP desteği gelmiş, fakat ihtiyacı nedeni ile, AGP slot’ u anakart üzerinde kalmıştır.
• DIMM memory desteği
• Pentium II için SEC desteği
• Daha iyi havalandırma
• Sistem kartının rahatça söküp çıkarabilme için seçenekler
Daha kısa kablo kullanımı için Riser üzerinde disk ve disket çıkışları NLX board’ların avantajlarından sayılabilir. Gelişen günümüz teknolojisinde her elektronik cihazda olduğu gibi anakartlarda da çok hızlı bir değişim söz konusu. Her geçen gün yeni genişleme kartları, hızlı işlemciler piyasaya çıkmakta. Yeni teknoloji ürünü olan bu cihazlar üzerinde çalıştıkları anakartında geliştirilmesi için zorlayıcı bir etken olmaktadır. Şu günlerde pentium II ve pentium III işlemciler bilgisayar dünyasına hızla hakim olmaktadır. İşlemci hızına paralel olarak anakartlarda hem slot hemde soket destekleyi olarak piyasaya iki değişik yapıda piyasaya sürülmektedir.
Veriyolu
PC'nizin içindeki bileşenler birbirleri ile çeşitli şekillerde "konuşurlar". Kasa içindeki bileşenlerin çoğu (işlemci, önbellek, bellek, genişleme kartları, depolama aygıtları vs.) birbirleri ile veriyolları aracılığı ile konuşurlar. Basitçe, bilgisayarın bir bileşeninden diğerine verileri iletmek için kullanılan devrelere veriyolu adı (bus) verilir. Bu veriyollarının ucunda da genişleme yuvaları bulunabilir. Sistem veriyolu denince,genelde anakart üzerindeki bileşenler arasındaki veriyolları anlaşılır. Ayrıca anakarta takılan kartların işlemci ve belleğe erişebilmelerini sağlayan genişleme yuvalarına da veriyolu adı verilir. Tüm veriyolları iki bölümden oluşur: adres veriyolu ve standart veriyolu. Standart veriyolu, PC'de yapılan işlemlerle ilgili verileri aktarırken, adres veriyolu, verilerin nerelere gideceğini belirler. Bir veriyolunun kapasitesi önemlidir; çünkü bir seferde ne kadar veri transfer edilebileceğini belirler. Örneğin 16 bit'lik veriyolu bir seferde 16 bit, 32 bit'lik veri yolu 32 bit veri transfer eder. Her veriyolunun MHz cinsinden bir saat hızı (frekans) değeri vardır. Hızlı bir veriyolu verileri daha hızlı transfer ederek uygulamaların daha hızlı çalışmasını sağlar. Kullandığımız bazı donanım aygıtları da bu veriyollarına uygun olarak üretilirler. Sadece iki donanım aygıtını birbirine bağlayan veriyoluna "port" adı verilir. (örneğin AGP = Advanced Graphics Port). Bugün PC'lerimizde ISA, PCI ve AGP veriyolları bulunmaktadır. Anakartın üzerindeki farklı boyut ve renklerde, yan yana dizilmiş kart takma yuvalarından bunları tanıyabilirsiniz.